Mieczysław Łacek
O. Jan Rostworowski na II Kongresie Mariańskim w Przemyślu (1911) mówił: Sodalicje wychodzą też z inicjatywą organizowania … opieki nad samotnymi młodymi kobietami, nad służącymi, pracownicami igły i innych zawodów, organizując dla nich schroniska, wykłady, zabawy, stowarzyszenia ekonomiczne. Z inicjatywy Sodalicji wyszła i coraz szersze kręgi zatacza walka z pornografia (wiece, publikacje, interwencje u władz). Członkowie Sodalicji są duszą licznych organizacji kulturalnych, społecznych, zawodowych, nierzadko inicjują takie stowarzyszenia….
Sodalicje Mariańskie mają być zakładane tam, gdzie wiara katolicka i moralność są zagrożone, gdzie panuje swoboda obyczajów moralnych (niemoralne widowiska, zabawy, książki, czasopisma itp.), gdzie mają utrudniony dostęp duchowni.
Sodalicja to zastęp wyborowych dusz, które potrafiły się wznieść ponad przeciętność, ponad pospolitość i powszechność. Ponieważ takich ludzi było i jest niewielu, dlatego nigdy w sodalicjach nie było wielkich mas ludzi, zazwyczaj była to mała liczba ludzi, „w których żyłach płynie krew dzielnych, konsekwentnych, przejętych miłością dla swego ideału katolików”. Sodalicje od początku rządziły się tą zasadą, że nie przyjmowano do niej wszystkich, tylko tych, którzy mieli zapał do wielkich dzieł i którzy współpracowali z łaską Bożą.
W roku 1928 r. z inicjatywy jasnogórskich sodalicji powstał wtedy na Jasnej Górze Komitet Obrony etyki (moralności) chrześcijańsko-katolickiej. Zanim do tego doszło, podejmowano akcje protestacyjne. Sodalicja Mariańska Męska na Jasnej Górze w sierpniu 1927 r. zwraca się do ks. dr Teodora Kubiny - biskupa diecezji częstochowskiej, w imieniu katolików, aby urzędowo potępił dziennik "Goniec Częstochowski" i ostrzegł dziennik, iż, o ile będzie nadal podawał niemoralne ogłoszenia, zabroni wiernym kupowania tego dziennika. Dziwne, bo dziennik ten drukował artykuły "najbardziej katolickie" i artykuły "występujące programowo przeciwko wierze i moralności" oraz dawał reklamy książek, filmów propagujące niemoralność. Oto kilka przykładów: Wycinek z "Gońca Częstochowskiego" z dnia 17 lipca 1927 r.: ...czytelnik, który w ciągu 10 dni nadeśle do naszego biura niżej dołączony kupon otrzyma bezpłatnie pełne wydanie dzieł Aleksandra Dumasa w 24 tomach, zawierające ok 4.000 stron druku. Niżej dodano notatkę: Aleksander Dumas jest największym narratorem światowej literatury. Romanse jego, pisane z niebywałym zapierającym dech napięciem, ożywione cudownym, humorem, niezrównaną fantazją oraz mistrzowską sztuką opowiadania trzymają czytelnika pod swoim przemożnym wpływem.
Informacja z "Gońca Częstochowskiego" z 23 lipca 1927 r.: Teatr Odeo pokazuje film nad filmami, wg nieśmiertelnego poematu Lwa Tołstoja pt. "Sonata Kreutzerowska" (Nie pożądaj żony bliźniego). ...Wstrząsający dramat duszy kobiecej w 10 wielkich aktach. Dramat łez, rozpaczy i wzbronionej miłości.
W "Gońcu Częstochowskim" z 24 lipca 1927 r. podano informacje o wyświetlaniu w kinie teatrze „Nowy” na wskroś oryginalny film pt. „Fanfary śmierci". Jest to dramat sensacyjno-erotyczny, którego barwna akcja rozgrywa się w świadku hiszpańskich toreadorów. "Goniec Częstochowski" z 31 lipca 1927 r. informuje, że 31 lipca i 1 sierpnia w teatrze Nowym idzie film "Z pamiętnika lekarza". I tak zachęcano do zobaczenia tego filmu: Precz z fałszywym wstydem, który przez nieświadomość naraża życie wasze, szczęście wasze i waszych najukochańszych. Każdy młody mężczyzna! Każdy Ojciec! Każdy narzeczony! Każda młoda kobieta! Każda matka! Każda narzeczona powinni przyjść obejrzeć wyświetlany z wielkim powodzeniem przez 8 dni, niebywały i dotąd niewidziany film pod tytułem "Z pamiętnika Lekarza", demaskujący zboczenia płciowe, według rewelacji zagadnień seksualnych Profesora Forela. Niżej notatka: Do każdego biletu kasa dodaje z ilustracjami broszurę popularną o chorobach wenerycznych bezpłatnie. Oryginalne zdjęcia z natury, nie zaś z rysunku.
Protestowano przeciwko jawnej demoralizacji i pseudodokształcaniu seksualnemu. Nie zawsze były to jednak skuteczne protesty, dlatego tworząc "Komitet obrony etyki (moralności) chrześcijańsko-katolickiej", postanowiono w sposób zorganizowany przeciwstawić się wszelkiej niemoralności: niemoralnej modzie, pornograficznym plakatom, wystawom sklepowym, książkom, filmom, gazetom i walczyć z "grasującym wszędzie złem" i bronić przed złem szczególnie maluczkich (dzieci, młodzież, lud wiejski).
Powołano pięć działów: dział prasowy, który miał drukować artykuły, odezwy, szerzyć poczucie piękna w duchu katolickim itp.; dział wychowawczy, który miał organizować wiece rodzicielskie z odczytami i dyskusjami, wiece dla młodzieży i przeprowadzać kontrolę nad młodzieżą, nad ich tańcami i zabawami itp.; dział propagandowy, który miał werbować nowych członków do komitetu z przekonaniami chrześcijańsko-katolickimi, eliminować "gorszące wpływy żydowskie", rozpowszechniać dobre książki itp.; dział administracyjny, który miał za zadnie zbierać fundusze na wydawanie broszur, ulotek, i finansować wyjazdy członków z odczytami, zakładanie nowych ognisk. Komitetu, pomagać w urządzaniu wieców i legalizowaniu ich, kontaktować się ze szkołami itd.; i dział informacyjny, który zajmował się zbieraniem informacji o gorszących widowiskach, gazetach, modzie itp. W każdym dziale był przewodniczący. Co 2 tygodnie zbierał się Komitet czynny wraz z Zarządem, a co tydzień sam Zarząd. Raz w miesiącu były spotkania ogólne. Mogły się one odbywać wspólnie z zebraniami sodalicyjnymi, tercjarskimi i różańcowymi. Zainicjowanie pracy tego Komitetu nastąpiło oficjalnie 27 maja 1928 r.. Na ten dzień Ojcowie Paulini zaprosili na Jasną Górę przedstawicieli inteligencji z miasta Częstochowy. Obradom przewodniczył O. Pius Przeździecki. Przemawiał autor planu organizacji "Komitetu Obrony Etyki (moralności) chrześcijańsko-katolickiej" O. Marian Paszkiewicz. O. Marian piętnował współczesną metodę, tak bardzo uwłaczającą godności kobiety i wezwał do walki ze współczesną modą. O. Pius odczytał program akcji, dokonano wyboru Zarządu i Komitetu czynnego i poruszono kilka aktualnych spraw oraz wezwano do akcji umoralniającej wśród młodzieży szkolnej, do akcji na rzecz godności kobiety, zobowiązano członkinie Zarządu i Komitetu do dawania dobrego przykładu oraz określono minimum wymagań etycznych dotyczących stroju kobiecego.
Oto relacje z niektórych spotkań Komitetu. Spotkanie 7 czerwca 1928 r. dyskutowano nad obroną godności kobiety i stwierdzono, że Dzisiejsza kobieta ustami się modli, a strojem obraża Boga i gorszy obecnych". Ubolewano nad tym, że ulegają tej modzie kobiety pobożne i należące do organizacji religijnych. Według Komitetu: Godność kobiety - to sprawdzian duchowej siły społeczeństwa, a tym samym politycznej siły państwa. 22 lipca omówiono dalsze wytyczne co do etycznego stroju kobiety, powołując się na wypowiedzi biskupów i uczestników Zjazdu Katolickiego w Warszawie z r. 1926.
Na spotkaniu Komitetu 5 sierpnia 1928 r. wysłuchano mowy i dyskutowano o współczesnych niemoralnych strojach dzieci. Przypomniano, że Ojciec św. ubolewa nad tym, że dzisiejsza niemoralna moda pozbawia dzieci poczucia wstydu przez oswajanie ich z nagością. I stwierdzono, że deprawacja człowieka często zaczyna się od niemoralnego stroju, później gorszące towarzystwo, zła książka, niemoralne przedstawienie. I stwierdzono: należy pamiętać, że wszyscy jesteśmy w grzechu pierworodnym poczęci, nikt przeto niech nie wmawia w siebie, że widok niemoralnie ubranych kobiet i dzieci wcale na nie oddziaływa, przeciwnie, miejmy odwagę spojrzeć w oczy prawdzie, że widok ten, na mocy praw natury grzechem skalanej, oddziaływać musi i istotnie w mniejszym, czy większym stopniu oddziaływa na wszystkich, w pierwszym rzędzie na młodzież i dzieci.
2 września 1928 r. w sali Sodalicji na Jasnej Górze pod przewodnictwem O. Piusa Przeździeckiego odbyło się kolejne spotkanie Komitetu. O. Pius poinformował o swej obecności na Zjeździe Moderatorów Sodalicji Mariańskich we Lwowie (sierpień 1928 r.) i o dyskusji o powszechnej demoralizacji i niemoralnej modzie i o sposobach podjęcia walki z demoralizacją. Zjazd Moderatorów poparł akcje idące z Jasnej Góry. O. Pius poinformował również o oddźwięku akcji Jasnej Góry w innych częściach kraju. We Włocławku "Słowo Kujawskie" informuje o działaniach Jasnej Góry na rzecz obrony moralności. Rozpoczęła się dyskusja i stwierdzono, że matki zmuszają dzieci do noszenia nieskromnego stroju (krótka sukienka). Postanowiono walczyć z niemoralnymi wystawami sklepowymi. Spisywano adresy tych sklepów i rozpoczęto starania o usunięcie wystaw niemoralnych ze sklepów. Postanowiono także walczyć z bluźnierstwami i pornografią.
Z relacji ze spotkania 23 września 1928 r. wynika, że omawiano niemoralny wpływ czytelni, która karmi młodzież lekturą wprost skandaliczną. Mówiono o sposobach zaradzenia temu.
O. Pius Przeździecki na jednym ze spotkań (14 X 1928) podaje do przemyślenia projekt pewnej osoby, która proponuje, aby w każdym polskim domu katolickim zapłonęła przed obrazem Matki Bożej Częstochowskiej lampka oliwna jako ekspijacja za uchwałę sejmu, usuwającą religię i praktyki religijne ze szkół oraz jako przypomnienie, że każdy Polak - katolik winien poczuwać się do obowiązku obrony szkoły katolickiej i w ogóle ideałów katolickich w kraju. W piśmie katolickim "Szczerbiec" Komitet zwraca się do polskich artystów i właścicieli magazynów mody i samych polek, aby na uczczenie pierwszego 10-lecia odrodzonej Polski wymyśleć nową modę kobiecą, godną katoliczki-polki, którą to modę następnie mogłaby przyjąć Europa, dzięki temu, że Ojczyzna nasza jest obecnie u wielkiego politycznego świata.
Mieczysław Łacek
