Mieczysław Lacek
1. Sodalicje młodzieży męskiejSodalicje szkół średnich
Sodalicje mariańskie działające w szkołach miały cel wychowawczy. Ich praca była prowadzona na trzech płaszczyznach” religijna formacja członków, zaangażowanie w działalność wewnętrzną i zaangażowanie zewnętrzne na terenie szkoły i poza nią. Sodalicje szkół średnich inicjowali zazwyczaj i prowadzili księża prefekci. Do sodalicji przyjmowano 8 grudnia w święto Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Proszono wtedy władze szkoły, by nie organizowały w tym dniu żadnych zajęć pozalekcyjnych. Przy okazji w tym dniu organizowano akademie maryjne, które organizowano i w inne dni, święta maryjne. W sodalicjach szkół średnich położono nacisk „na formację intelektualną oraz prace nad własnym charakterem przez autowychowanie”. Do obowiązków sodalicyjnych włączono solidne wypełnianie obowiązków szkolnych, zachęcano do częstego korzystania z sakramentów świętych, szczególnie z komunii św., uczestnictwo w nabożeństwach sodalicyjnych, w dniach skupienia i innych formach życia religijnego . Przed wojną Krajowymi Moderatorami sodalicji męskich był ks. Józef Winkowski a żeńskich ks. Jan Litwin.
W roku 1916 w Częstochowie zainicjowano powstanie sodalicji mariańskich szkół średnich. Taką inicjatywę podjęli prefekci szkół częstochowskich. Zaopiekowali się tymi sodalicjami uczniowskimi paulini z Jasnej Góry (O. Marian Paszkiewicz), przydzielając im sale. Sodalicje te zainicjowały kolejne sodalicje osób starszych.
Dwa pierwsze zjazdy (1919 i 1920) odbyły się w Krakowie. 11 i 12 lipca 1921 roku odbył się na Jasnej Górze III Zjazd Związku Sodalicyi mariańskich młodzieży szkół średnich ze wszystkich stron Polski przedwojennej. Delegatów było ok. 200, księży moderatorów ok. 30, wśród nich ks. Winkowski z Zakopanego – „Wielki miłośnik młodzieży”. Poruszano m.in. takie tematy: „jak się sodalis, jako wyznawca ideału katolickiego, ma się odnosić do pornografii w literaturze, kinie, teatrze? Co ma sądzić o alkoholu i nikotynie? Jaki ma być jego stosunek do innych zrzeszeń młodzieży poza sodalicyjnych: które wspierać i chętnie do nich należeć, a które bojkotować? itd.” Zadbano tez o życie wewnętrzne, by je opierano na sakramentach św., modlitwie i cnotach. Podjęto uchwałę, by każda sodalicja miała kółko eucharystyczne. IV Zjazd odbył się 6-8 lipca 1922 roku w Poznaniu. Stworzono wtedy Radę Naczelną Związku.
W roku 1922 są sodalicje młodzieży szkół średnich w: „Biała, Bochnia, Brzesko, Chojnice, Chyrów, Cieszyn, Częstochowa I. II., Dębica, Gniezno, Goniądz, Grodno, Hrubieszów, Inowrocław, Janów lubelski, Kalisz I. II., Kielce I. II. III., Kraków I. II. III. IV. V., Krosno, Lublin, Lwów I. II. III., Łomża I. II., Mielec, Noworadomsk, Nowy Sącz, Ostrowiec pozn., Piotrków I. II., Poznań I. II. III., Przemyśl, Radom, Rzeszów, Suwałki, Tarnów, Turek, Warszawa I. II., Wieliczka, Wilno, Włocławek, Zakopane”. Łącznie 54 sodalicji młodzieży szkół średnich z 2600 członkami.
Do 1939 roku w Łodzi było 20 sodalicji szkół średnich (w roku 1929 – 8 sodalicji, w 1934 – 18).
sodalicje młodzieży męskiej„Młodzież handlowa i rzemieślnicza”, 6 sodalicji, z ok. 270 członkami: „Kraków I. II., Nowy Sącz, Piotrków, Poznań, Tranów”.
W roku 1922 istniały 3 sodalicje „młodzieńców wiejskich i małomiejskich” z liczba ok. 300 osób: „Jędrzejów, Starawieś ad Brzozów, Tarnów”. W roku 1925 istnieją sodalicje wiejskie młodzieńców w: Jędrzejowie i Starejwsi. Sodalicje miejskie młodzieńców w Krakowie, Łodzi. Rękodzielnicza młodzieży miejskiej istnieje w Nowym Sączu.
2. Sodalicje młodzieży żeńskiej
Sodalicje gimnazjalistek i uczennic szkół średnich różnych zakładów wychowawczych w roku 1922: „Białystok, Brzesko, Cieszyn, Częstochowa I. II., Dębica, Goniądz, Góra Zbylutowska, Grodno, jasło, Kalisz I. II. III., Kołomyja, Kraków I. II. III. IV. V., Lublin, Lwów, Łomża, Nowy Sącz, Piotrków, Poznań I. II. III., Sokal, Staniątki, Stanisławów, Stary Sącz, Tarnopol, Tarnów, Wadowice, warszawa, Wilno I. II., Włocławek”. W sumie 38, ok. 200 członków. W roku 1922 powstała też w Łodzi pierwsza sodalicja młodzieży żeńskiej w prywatnym gimnazjum żeńskim Heleny Miklaszewskiej.
32 sodalicyj z 3700 członkami (rok 1922) sodalicje dziewcząt wiejskich i podmiejskich: „Bolesław, Chełm ad Kłaj, Chorzelów, Chyrów, Cieszyn, Częstochowa, Góra Zbylitowska, Góra Kościelniaka, Imbramowice, Istebna, Jaworzno, Jędrzejów, Kęty, Kozy, Lipnik, Łętkowice, Łodygowice, Mazańcowice, Niepołomice, Nowy Targ, Pleszów, Poręba Żegoty, Raciborowice, Sędziszów, Skała, Słaboszów, Starawieś ad Brzozów, Trzebinia, Tuchów, Wadowice, Woźniki, Zawoja”.
Uczennice seminariów nauczycielskich(1922): „Krosno, Kraków I. II., Lwów, Łańcut I. II., Poznań, Tarnów, Toruń, Wilno, Zawiercie”26. 11 sodalicji z 850 członkami.
4 Sodalicje „dzieci szkolne obojga płci” z 190 członkami: „Jędrzejów, Sędziszów I. II., Skała”.
10-12 lipca w roku 1922 odbył się na Jasnej Górze I Zjazd Sodalicji Mariańskich Uczennic. Jej celem była wewnętrzna organizacja i działalność na terenie szkoły. Ustalono też ogólny zarys ustaw dla sodalicji uczennic, zorganizowanie Związku ogólnopolskiego – „Związku sodalicji mariańskich szkół średnich w Polsce” i jego statut. Na czele Związku ma stać Rada Naczelna, do której wchodzi jeden moderator z każdej diecezji i prezydentka jego sodalicji, a najwyższa władza ma spoczywać w rekach dorocznego Zjazdu ks. moderatorów i delegatów, którzy wybierają Radę Naczelną.
W roku 1925 istnieją sodalicje wiejskie dziewcząt w: Chorzelów, Gruta, Jędrzejów, Kościelec, Puck, Strawieś30. Sodalicje miejskie dziewcząt w: Biała, Czerniowce, Częstochowa, Kalisz, Klimontów, Kłobucko, Kościerzyna, Łążyn, Łódź, Przemyśl, Sokal, Tarnów, Warszawa.
3. Sodalicje akademickie
Najstarszą ze wszystkich sodalicji akademickich, uniwersyteckich jest sodalicja akademicka męska z Krakowa. Istniała od roku 1891, w roku 1916 obchodziła 25-lecie. „Sodalisi akademiccy tworzyli zwarte grono czujących po katolicku młodych ludzi i nie tylko przez praktyki pobożne, ale i przez takie dzieła społeczne, jak konferencja św. Wincentego a Paulo, jak opieka nad uczniami gimnazjalnymi, jak organizowanie odczytów i naukowych pogadanek”. W Polsce niepodległej powstały sodalicje akademickie męskie w Warszawie, Poznaniu, Lublinie i Wilnie oraz we Lwowie. W roku 1922 męskich sodalicji akademickich było tylko 3, z liczbą 75 w: Krakowie, Poznaniu, Warszawie.
I Zjazd Akademików na Jasnej Górze w lipcu 1924 roku pozwolił na stworzenie Związku Sodalicji Mariańskiej Akademików w Polsce. Następny Zjazd odbył się w we Lwowie (1925). Kolejny odbył się w Krakowie w roku 1926. Pierwotnie miłą się odbyć w Poznaniu. Odbył się w Krakowie w dniach 5-7 grudnia w dniach poprzedzających poświęcenia własnego domu akademików krakowskich - 8 grudnia 1926 roku. W Krakowie przyjęto Deklarację Ideową Związku. Odtąd są takie cele Sodalicji Akademików: urabianie chrześcijańskich charakterów, wyrabianie jednolitego światopoglądu wynikającego z doktryny katolickiej, bezustanne i rozumne rozwijanie w sobie życia Bożego i życia w stanie łaski uświęcającej, stosowanie etyli katolickiej w codziennym życiu, walczyć z zepsuciem, przesądami i <> oraz praca dla narodu i rodziny. W dniach 30 i 31 października i 1 listopada odbył się w Poznaniu już IV Zjazd Delegatów Związku Sodalicji Mariańskich Akademików w Polsce. Tematem było m.in. : praca nad swoim charakterem, stosunek Sodalicji Akademickich do Sodalicji uczniów Szkół średnich, stosunek Sodalicji do innych stowarzyszeń, m.in. do Odrodzenia, PAX Romana.
W roku 1925 istnieją sodalicje akademików w: Gdańsku-Wrzeszczu, Krakowie, Lwowie, Poznaniu i w Warszawie.
Sodalicje mariańskie akademików „była jedyną silną, katolicką organizacją, że ponosiła odpowiedzialność za powodzenie i charakter akcji katolickiej wśród młodzieży uniwersyteckiej i musiała niejako zmonopolizować swym zakresem działania wszystkie objawy owego ruchu katolickiego”. Plan pracy sodalicji akademików w latach 1910-1914 był taki, by w czasach kiedy rozbrzmiewały w Polsce hasła katolicyzmu społecznego, akcji charytatywnej, a nie było innych tego typu organizacji katolickiej, dotrzeć do niektórych środowisk z katolicką nauką wiary (akcje wśród warstw robotniczych, organizacja herbaciarni dla niezamożnych słuchaczy itp.), by torować drogę ”akcji ogólno-katolickiej”. Rezultaty były widoczne. W następnych latach sodalicja akademicka, chce dołożyć wszelkich starań, by „z całą energią zająć się swymi specyficznymi zadaniami, grupując i wychowując szeregi możliwie jak najwyżej pod względem charakteru stojące jednostki”. Sodalicja jest „szkołą charakterów, wpaja więc zasady katolickie i ćwiczy wolę”. Cała praca nad charakterem musi być oparta na najgłębszych zasadach katolickich, dobrze rozumianych, oparta ”na głębokich nurtach ogólno-światowego prądu odrodzenia katolickiego, które pragnie oczyścić doktrynę katolicką z wszelkich naleciałości o spaczeń i dojść do najczystszych, niczym nie zmąconych źródeł”. Każda inicjatywa (praca w sekcjach, zebrania, nabożeństwa itd.) musi mieć na celu wyrabianie zasad katolickich i umożliwiać ćwiczenie, kształtowanie woli. Sodalicja akademicka między dwoma wojnami światowymi miała za zadanie kształtowanie silnych charakterów katolickich i przygotowanie światłych ludzi do pracy społecznej w innych organizacjach.
Lepiej rozwijały się sodalicje akademickie żeńskie. Najstarsza z nich jest krakowska. powstała w roku 1906 z inicjatywy ówczesnej przełożonej Urszulanek, M. Urszuli Ledóchowskiej, obecnie świętej. Należały do niej studentki mieszkające w internacie przy klasztorze urszulanek. W roku 1921 liczyła ta sodalicja 100 zwyczajnych członków, ale przeszło przez nią ok. 400 studentek, studiujących na uniwersytecie jagiellońskim i w innych uczelniach krakowskich. Krakowskie sodaliski akademickie: służyły pomocą w szpitalach, wygłaszały pogadanki dla dziewcząt pracujących lub publicznie pogadanki z zakresu apologetyki. Dały też początek sodalicji gimnazjalistek. Od roku 1913 rozwija się sodalicja lwowska słuchaczek uniwersytetu, w roku 1921 liczyła 70 sodalisek. Czytają Pismo św., pracują nad wyrobieniem własnego charakteru, co ułatwiają im specjalne kółka etyczne, stawiające konkretne cele do osiągnięcia w ciągu tygodnia, a ponadto podjęły prace w szpitalach (sekcja samarytańska)53. W Warszawie powstaje akademicka sodalicja żeńska pod koniec roku 1918, w Poznaniu w roku 1920, w Lublinie i Wilnie w roku 1921. Sodalicja warszawska zwraca pilna uwagę na wyrobienie wewnętrznym swoich członków. Sodalicje akademickie żeńskie postarały się o organizowanie dla siebie dorocznych rekolekcji dla wszystkich wyższych uczelni w Polsce. Postanowiły również ujednolicić metody swej pracy i spotykać się i odbywać zjazd delegatów. Taki zjazd odbył się 27 -29 czerwca w roku 1921 w Krakowie. Na Zjazd przybyło 8 delegatek z Warszawy, 4 z Lwowa, 2 z Poznania, 3 z Wilna, najwięcej było delegatów z Krakowa, a z Lwowa był obecny tylko moderator ks. Karol Csesznák. Zjazd miał miejsce u sióstr Urszulanek w Krakowie. Błogosławieństwa nadesłali ks. Prymas kard. Dalbor i ks. Arcybiskup Bilczewski, biskup lwowski. Poruszane tematy: „Konieczność życia wewnętrznego i jego wpływ na życie zewnętrzne”, „Współczesne zadanie kobiety katolickiej na polu naukowym i społeczno-politycznym”. „Zadanie sodaliski w życiu rodzinnym i towarzyskim”, „Sodalicja w życiu akademickim”. Wcześniej w styczniu 1921 roku w Warszawie odbył się pierwszy taki zjazd prezydentek i delegatek sodalicji akademickich żeńskich wówczas istniejących lub tworzących się. Trzeci zjazd odbył się 22-24 czerwca we Lwowie u SS. Urszulanek. Obecne były żeńskie sodalicje akademiczek z Warszawy, Krakowa, Poznania, Lublina i miejscowe lwowskie. Zabrakło Wilna. Celem było założenie Związku akademickich sodalicji żeńskich. Następny zjazd na rok 1923 postanowiono zwołać do Lublina podczas ferii wielkanocnych. Postanowiono ułożyć wspólny statut obowiązujący wszystkie sodalicje i również statut samego Związku.
W dniach 8-10 kwietnia w Krakowie odbył się już VII Sodalicji Mariańskich Akademiczek pod hasłem „Odrodzenia narodowego”. Licznie były reprezentowane poszczególne sodalicje akademiczek61.
W roku 1922 było 6 sodalicji „Słuchaczek wyższych kursów” z liczba 230 członkiń: Kraków, Lublin, Lwów, Poznań, Warszawa, Wilno62. W roku 1925 istnieją sodalicje akademiczek w: Krakowie, Lublinie, Lwowie, Poznaniu, Warszawie, Wilnie63.
4. Sodalicje alumnów (Seminaria duchowne)U stóp Matki Bożej Ostrobramskiej w Wilnie zawiązała się sodalicja mariańska alumnów w seminarium duchownym wileńskim „z tym pięknym zamiarem, by obok służby Panny Najświętszej wyrabiać na przyszłość dobrych moderatorów kongregacji”. Moderatorem został ojciec duchowny seminarium ks. Stanisław Zawadzki, a prefektem alumn Leopold Markiewicz (1921). Przyjęto 46 alumnów do sodalicji. W roku 1922 oprócz Wilna, istniały sodalicje alumnów w seminariach duchownych w: Kielcach, Lublinie, Poznaniu i w Sandomierzu.
5. Sodalicje kobiet
Sodalicja Pań w Samborze (Małopolska) zawiązała się w roku 1905, 2 lutego. Jej praktyki duchowe: kwartalna wspólna komunia św., comiesięczna adoracja Najśw. Sakramentu w (II Niedziela miesiąca), comiesięczna Droga krzyżowa (I Piątek Miesiąca) i cotygodniowa w Wielkim Poście (piątki), żywy różaniec, codzienna wynagradzająca komunia św. , komunia św. za dusze czyśćcowe, przyjmowana co tydzień przez inną sodaliskę. Ponadto: adoracja przy Bożym Grobie (od rana do wieczora), ubieranie ołtarza parafialnego na nabożeństwa majowe, jednego ołtarza na procesje Bożego Ciała. Sodalicja urządzały szereg odczytów o życiu wewnętrznym, uruchomiły małą biblioteczkę, a w chwilach zagrożeń Ojczyzny organizowały modlitwy błagalne za Ojczyznę, wołając do Boga i swej Królowej Maryi.
W roku 1922 istnieje 45 sodalicji „Pań z inteligencji i innych zawodów” z 3300 członkami: „Bochnia, Brodnica pomorska, Bydgoszcz, Cieszyn I. II., Dębica, Drohobycz, Gniezno, Grodno, Grybów, Jarosław, Jasło, Kalisz, Kielce, Kołomyja, Kraków I. II., Krosno, Lublin, Lwów I. II. III., Łańcut, Mielec, Nowy Sącz I. II., Ostrów pozn., Poznań, Przemyśl, Rzeszów, Sambor, Sanok, Sokal, Stanisławów, Stary Sącz, Stryj, Tarnopol, Tarnów, Trzebinia, Tuchów, Wadowice, Warszawa, Wilno, Zakopane, Złoczów”.
Sodalicje „pań nauczycielek miejskich i wiejskich” 25 z liczba 1850 członków: „Bochnia, Chyrów, Częstochowa, Jarosław, Kalisz, Kielce, Kołomyja, Kraków I. II., Lublin, Lwów, Nowy Sącz, Piotrków, Poznań, Przemyśl, Rzeszów, Sokal, Stanisławów, Starawieś ad Brzozów, Tarnów, Toruń, Warszawa, Wilno”.
„Panie ziemianki”, 13 sodalicji z ok. 870 członkami: „Bydgoszcz, Chyrów, Góry, Kochiwana, Krakowiec, Kraków, Lublin, Lwów, Poznań, Starawieś ad Brzozów, Tarnów, Warszawa”.
„Niewiasty wiejskie lub małomiejskie”, 10 sodalicji z ok. 950 członkami: „Bolesław, Chodzież, Czechowice, Czeladź, Jędrzejów, Pleszów, Sędziszów, Skała, Ustroń, Wielkie oczy”71. „Panny różnych stanów, bez bliżej określonego zawodu”, 9 sodalicji z 1040 członkami: „Biała I. II., Cieszyn, Częstochowa, Kraków, Przemyśl, Starawieś ad Brzozów, Toruń, Zawiercie”. „Rękodzielniczki”, 8 sodalicji z ok. 400 członkami: „Częstochowa, Kraków I. II., Lwów, Nowy Sącz, Piotrków, Stary Sącz, Wilno”. 1 sodalicja „Pań urzędniczek” w Poznaniu z liczbą 50 członków. 1 sodalicja „Pań zawodu kupieckiego” (Poznań) – ok. 520 osób.
Na horyzoncie sodalicyjnym Jasnej Góry ok. r. 1923 pojawia się wyjątkowa Sodalicja Służebnic Najświętszej Rodziny, którą zainicjował O. Pius Przeździecki. Pierwsza taka Sodalicja powstała w Wilnie w r. 1893. Jak dowiadujemy się z Konstytucji tej Sodalicji, Sodalicja Służebnic należy do Trzeciego Zakonu św. Franciszka. Była zatwierdzona przez Leona XIII i agregowana do zakonu Braci Mniejszych Kapucynów. Jasnogórską Sodalicję Służebnic Najświętszej Rodziny biskup wileński, Jerzy Matulewicz zatwierdza 9 lutego 1923 r. Cel główny Sodalicji to: chwała Boża i własne uświęcenie, a zadanie: uświęcenie stanu małżeńskiego i rodziny. Do Sodalicji Służebnic może być przyjęta niewiasta zamężna, wdowa i panna. Mają one: wiernie i ściśle wypełniać przykazania Boże i kościelne oraz cnoty ewangeliczne w swoich rodzinach, wychowywać dzieci swoje lub przybrane, wg zasad żywej wiary i surowej moralności katolickiej i czuwać troskliwie nad obyczajami domowników, dając we wszystkim przykład własnego życia, mają przeciwdziałać duchowi bezbożnictwa i moralnego zepsucia, materializmowi i "nieobyczajności" i szerzyć "gruntowną a gorącą pobożność katolicką" wśród rodzin swoich i znajomych. Formacja to: ok. pół roku aspiracji, rok próby, w czasie którego "trzeba się zapisać do Bractwa Serca Pana Jezusa i Serca Najśw. Maryi Panny, do Czci Nieustającej św. Józefa" oraz rok Nowicjatu, po nim pierwsza profesja. Śluby ponawia się co roku. Zebrania wspólne odbywają się w mieszkaniu na mieście, co miesiąc u innej siostry.
W roku 1925 istnieją następujące sodalicje inteligencji żeńskiej miejskiej w: Będzinie, Bochni, Bydgoszczy, Chodzieży, Częstochowie, Czerniowcach, Drohobyczu, Jarosławiu, Kaliszu, Kielcach, Krakowie, Lwowie, Lublinie , Łodzi, Nowym Sączu, Mielcu, Ostrowie Poznańskim, Poznaniu, Przemyślu, Rzeszowie, Sanoku, Samborze, Sokalu, Stanisławowie, Starym Sączu, stryju, Tarnowie, Tarnopolu i Wadowicach, Warszawie, Wilnie, Zakopanem i Złoczowie. Związek Sodalicji Pań Wiejskich zrzesza sodalicje z: Bydgoszczy, Chyrowa (Sambor), Lublina, poznania, Przemyśla, Starejwsi, Tarnowa, Warszawy, Krakowa, Lwowa, Kielc i Kalisza. Sodalicje Nauczycielek są w: Bochni, Bydgoszczy, Chełmie Lubelskim, Chyrowie, Częstochowie, Jarosławiu, Kaliszu, Kołomyi, Krakowie, Lublinie, Nowym Sączu, Poznaniu, Przemyślu, Rudzie, Rzeszowie, Starejwsi, Tarnowie, Toruniu i Zakopanem. Sodalicja kobiet w Kętach i Kłobucku78. Sodalicje miejskie pracownic: Częstochowa, Kraków, Nowy Sącz, Piotrków Trybunalski, Poznań, Wilno.
31 października i 1 listopada 1926 roku odbył się w Krakowie II Zjazd Sodalicji Mariańskich Nauczycielek. Zgromadził go 150 uczestniczek reprezentujących 23 Sodalicji Nauczycielek z całej ówczesnej Polski. Głównym celem Zjazdu było utworzenie Związku Sodalicji Nauczycielek. Na Zjeździe tym omówiono też pracę nauczycielek sodalisek nad umoralnieniem młodzieży. Nauczycielka-sodaliska wnosi w swą pracę: „dobroć, cierpliwość, wyrozumiałość, pogodę i radość, jednym słowem wszystkie pierwiastki dobra i piękna moralnego”. Postanowiony, że przyszły Związek Sodalicji Nauczycielek m.in. zajmie się „wydaniem katolickiej biblioteki pedagogicznej, czy to przez tłumaczenie odpowiednich dzieł i katolickiej literatury zagranicznej, czy tez przez wydawanie dzieł oryginalnych”. Związek też postara się o stworzenie katolickiego czasopisma, jako własnego organu Związku, służącego także ogółu katolickiemu nauczycielstwu. Zaplanowany ze następny Zjazd odbędzie się u stóp Matki Najśw. w Częstochowie.
5-7 listopada 1927 roku w Warszawie ma się odbyć II Ogólnopolski Zjazd Sodalicji Pań Miejskich na którym ma być omówiony projekt statutu Związku Sodalicji Pań Miejskich85. I Zjazd odbył się w Częstochowie 19-21 listopada 1927 roku. Uczestniczyło w nim 99 sodalisek i goście (wśród sodalisek: 27 Prezydentek lub ich zastępczyń, 18 delegatek i 54 pań sodalisek).
8 grudnia 1927 roku Sodalicja Pań zawodu kupieckiego w Poznaniu obchodziła swoje 25 –lecie istnienia.
2 lutego 1928 roku minęło 25 lat od powstania Sodalicji Nauczycielek Wiejskich Ziemi Krakowskiej88. Istniały w niej sekcje: misyjna, opieki nad żeńską młodzieżą pozaszkolną, oświatowa, biblioteczna i zapomogowa.
6. Sodalicje panów
„Panowie z inteligencji miejskiej bez bliżej określonego zawodu, częściowo i ziemianie”, 15 sodalicji, ok. 950 członków: „Bochnia, Jarosław, Jasło, Kraków, Lwów, Nowy Sącz, Poznań, Przemyśl, Przeworsk, Rzeszów, Stanisławów, Tarnopol, Tarnów, warszawa, Wilno”90. „Mężczyźni wiejscy i małomiejscy”, 6 sodalicji, ok. 270 członków: „Kraków I. II., Nowy Sącz, Piotrków, Poznań, Tarnów”. Dwie sodalicje „ziemian” w Chyrowie i „Starawieś ad Brzozów”, ok. 50 członków; „nauczycieli” (Chyrów, Starawieś ad Brzozów) = ok. 95 członków; „kupców” (Kraków, Poznań) – ok. 165 osób; „służących” (Kraków, Zakopane) – ok. 400 członków, „rękodzielników” (Tarnów) – ok. 20 członków ok. 54 „seminarzystów semin. naucz.” (Kielce).
W roku 1926 sodalicje inteligencji męskiej działają w: Chyrowie, Częstochowie, Jarosławiu, Kaliszu, Krakowie, Lwowie, Mielcu, Nowym Sączu, Poznaniu, Przeworsku, Rzeszowie, Stanisławowie, Starejwsi, Tarnowie, Warszawie w Wilnie93. Poza Związkiem Sodalicji Inteligencji Męskiej są sodalicje w: Bochni, Gnieźnie, Jaśle, Lublinie i Przemyślu94. Trzy sodalicje nauczycieli w Chyrowie, Poznaniu i Starejwsi95. Sodalicja mężczyzn w Grzybowie i Krakowie96. Sodalicja Ojców w Jędrzejowie.
W dniach 28 i 29 czerwca 1925 roku odbył się we Lwowie I Zjazd Sodalicyi Inteligencji Męskiej. Nie dotarły delegacje ze wszystkich sodalicji. Obecni byli sodalisi z Chyrowa, Częstochowy, Jarosławia, Kalisza, Krakowa, Mielca, N. Sącza, Poznania, Przeworska, Stanisławowa, Starejwsi, Warszawy. Telegramy nadesłały sodalicje z: Wilna, Lublina, Rzeszowa, Tarnowa. W roku 1926 odbył się w Poznaniu II Zjazd Sodalicji Inteligencji Męskiej. Związek Sodalicji Inteligencji Męskiej skupia on 22 sodalicje. Na Zjeździe nie były obecne tylko 2 sodalicje. Poznański Zjazd odbył się pod hasłem: „apostolskie zadania sodalicji”. Ogólny referat wygłosił Generalny Moderator Związku ks. R. Moskała T.J. Apostolstwo sodalicji powinno się oprzeć na trzech filarach: karność, solidarność, ofiarność, na intensywnym życiu wewnętrznym i na nabożeństwie do Maryi i Eucharystii. III Zjazd odbył się 10-12 września 1927 roku w Warszawie.
29 - 30 czerwca 1934 r. odbył się Zjazd Związku Sodalicji Inteligencji Męskiej.
7.ZjazdyOd 1921 rozpoczynają się Ogólnopolskie Zjazdy SM Uczniów, a potem Uczennic. Jeszcze później Zjazdy SM Akademików1.
Sodalicje Mariańskie organizowały częste pielgrzymki i swoje Zjazdy na Jasnej Górze. W dniach 10 - 12 lipca 1922 r. na Jasnej Górze odbył się Pierwszy Zjazd Sodalicji Mariańskiej Uczennic, który zainicjował Ogólnopolską Sodalicję Mariańskiej Uczennic.
W następnych dniach 12, 13 i 14 lipca roku 1922 odbył się na Jasnej Górze I Zjazd Sodalicji Akademików, powołujący do życia Związek Sodalicji Mariańskich Akademików.
W r. 1921 odbył się ogólnopolski Zjazd Sodalicji Nauczycieli. Były także pielgrzymki pojedynczych Sodalicji na Jasną Górę, np. w latach 1921-1924: Sodalicji Pań i Panów z Poznania w czerwcu 1922 r., Sodalicji Nauczycieli z Kalisza w sierpniu 1922, Sodalicji Nauczycieli z Rzeszowa 4 lipca 1923 r., Sodalicji Młodzieży Szkół Średnich w czerwcu 1923 r., Sodalicji Pań i Panów ze Lwowa w sierpniu 1923 r., Sodalicji Urzędniczek z Kalisza w maju 1924 r.
Z inicjatywy sodalisów-akademików z Warszawy i Krakowa w dniu 24 maja 1936 r. odbyła się Pielgrzymka Młodzieży Akademickiej, w której wziął udział Karol Wojtyła, późniejszy Ojciec św. Jan Paweł II. Akademicy złożyli wtedy ślubowanie wierności Kościołowi Katolickiemu i obronie wiary105. W 1937 na Jasnej Górze odbyła się Ogólnopolska Pielgrzymka Związku SM Nauczycielek. Nieustały pielgrzymki nawet w czasie wojny. Rokrocznie w czasie wojny spotykają się na Jasnej Górze na nocnych adoracjach, pod przewodnictwem ks. płka Tadeusza Jachimowskiego z Warszawy sodalisi akademicy z Krakowa, Lublina, Poznania i Warszawy. Jest też Msza św. z kazaniem, konferencje. Wśród sodalisów w roku 1943 był student UJ z Krakowa Karol Wojtyła.
W organizowaniu Zjazdów Sodalicji Mariańskich pomagały Jasnogórskie Sodalicje Mariańskie. Służyły wszechstronną pomocą, od szukania zakwaterowania i wyżywienia, do organizowania spotkań i nabożeństw.
Zarząd KrajowyDla osiągnięcia jednolitości SM w 1922 zostaje powołany w Krakowie Krajowy Sekretariat SM w Polsce. 23-24 sierpnia 1922 odbył się w Krakowie pierwszy ogólny zjazd moderatorów sodalicji polskich. Zebrało się ogółem 80 księży moderatorów sodalicji różnych stanów z 16 diecezji: gnieźnieńskiej, kieleckiej, krakowskiej, kujawsko-kaliskiej, lubelskiej, łódzkiej, mińskiej, płockiej, poznańskiej, przemyskiej, sandomierskiej, sejneńskiej, tarnowskiej, warszawskiej, wileńskiej i wrocławskiej. Na pierwszym posiedzeniu był biskup krakowski Adam Sapieha. Stwierdzono, że sodalicje obecne nic nie straciły na aktualności i odpowiedniości dla obecnych czasów, ale że nawet są „organizacją jakby stworzona na dzisiejsze potrzeby”.
Mieczysław Łacek
